Inteligencja refleksyjna inaczej nazywana inteligencją intrapersonalną, intuicyjną, wewnętrzną, duchową, międzyludzką, to umiejętność analizowania i wyciągania wniosków z własnego postępowania oraz słuchania własnej intuicji. Cechami charakteryzującymi tego typu osobowości jest: posiadanie łatwości w nawiązywaniu i podtrzymywaniu dobrych relacji społecznych, osoba taka jest dobrym słuchaczem, dobrze rozpoznaje mowę ciała, intuicyjnie jest zdolna rozpoznawać czyjeś zamiary, jest chętna do różnego rodzaju dyskusji, lubi pomagać innym, jest w wysokim stopniu empatyczna, posiada rozbudowaną moralność związaną z wewnętrznym światopoglądem, wartościami oraz wewnętrzną mądrość mobilizującą do odpowiedniego nakreślonego przez siebie działania, świat jest postrzegany przez pryzmat własnej osoby i jednostka stara się poszukiwać odpowiedzi na trudne pytania czy występujące problemy. Osoba taka umie wyrażać swoje uczucia, lubi pracować samodzielnie, zna i wykorzystuje swoje mocne i słabe strony, samodzielnie wyznacza i jasno definiuje własne cele, jest niezależna i lubi decydować sama o sobie.
Refleksja lub refleksyjne zachowanie jednostki powstaje w warunkach pozwalających na istnienie samoświadomości, wtedy staje się możliwe dla indywidualnego organizmu celowe regulowanie i organizowanie jego zachowania ze względu na środowisko społeczne i fizyczne, w którym ten organizm działa i na który reaguje. Ukształtowanie osobowości jest organizowaniem przez indywidualny organizm zbioru postaw, które może on przyjąć w stosunku do środowiska społecznego oraz w stosunku do siebie z punktu widzenia tego środowiska, w którego tworzeniu uczestniczy w trakcie swojego doświadczenia i zachowania społecznego. Ważne jest, by taką refleksyjną inteligencję rozpatrywać z punktu widzenia behawioryzmu społecznego (polegający na analizowaniu działań jednostki i jej związków z otoczeniem przy użyciu pojęć bodźca i reakcji).
Większość naszych procesów rozpoznania nie zakłada identyfikacji podstawowych cech obiektów. Może się zdarzyć, że będziemy musieli opisać jakąś osobę, i okaże się, że nie potrafimy tego zrobić, gdyż znamy ją zbyt dobrze. Aby opisać jakiś obiekt, musimy wyodrębnić jego istotne cechy, a następnie, dla bardziej pogłębionego ujęcia, trzeba jeszcze odkryć, co w danym obiekcie wywołuje tę złożoną reakcję. Postępując tak, uzyskujemy opis danego obiektu, jego znaczenie. Musimy wykazać samym sobie, co wywołuje tę szczególną reakcję. Rozpoznajemy jakąś osobę, na przykład ze względu na jej szczególne cechy fizyczne, ale gdyby do pomieszczenia weszła znana nam osoba, której wygląd bardzo się zmienił poprzez na przykład odchudzanie czy pobyt na urlopie w słonecznych częściach świata, nie moglibyśmy jej od razu poznać, ponieważ znane nam cechy tej osoby zostały znacznie zmienione. Człowiek w przeciwieństwie do zwierząt potrafi powiedzieć, jak zidentyfikować innego człowieka. Może wskazać cechy, które wywołują pewną reakcję i ta właśnie zdolność bezwzględnie odróżnia inteligencję takiej refleksyjnej istoty jaką jest człowiek, od inteligencji zwierząt. Gdy człowiek rozumuje, to wskazuje samemu sobie cechy, które wywołują pewne reakcje. Człowiek wyróżnia się zdolnością analizowania zakresu pobudzania, zdolnością, która umożliwia mu wybranie raczej tego bodźca niż innego i w ten sposób uchwycenie reakcji, która przynależy do tego bodźca, wybranie jej spośród innych i łączenia jej następnie z innymi reakcjami. Człowiek może łączyć nie tylko reakcje już występujące, ale może obserwować swe czynności, zwrócić uwagę na specyficzne elementy, uchwycić reakcje odpowiadające szczególnym bodźcom, a następnie połączyć je, by stworzyć nową czynność. To właśnie nazywamy uczeniem się lub uczeniem kogoś wykonywania jakiejś czynności.
Stosunek czasowego charakteru systemu nerwowego do przewidywania i dokonywania wyboru. Ośrodkowy układ nerwowy umożliwia domyślnie rozpoczęcie wielu możliwych alternatywnych reakcji w odniesieniu do dowolnego danego obiektu(ów) w celu zakończenia jakiegoś już zapoczątkowanego działania z góry w stosunku do rzeczywistego jego zakończenia. W ten sposób ośrodkowy układ nerwowy umożliwia dokonywanie inteligentnego lub refleksyjnego wyboru reakcji, która spośród możliwych zostanie rzeczywiście zrealizowana. Inteligencja ludzka za pomocą fizjologicznego mechanizmu, jakim jest ośrodkowy układ nerwowy, w sposób rozważny wybiera jedną spośród wielu reakcji, możliwych w danej sytuacji stworzonej przez środowisko. Jeżeli reakcja wybrana przez inteligencję ludzką jest złożona, to znaczy, jeżeli jest zbiorem, łańcuchem, grupą lub szeregiem następujących po sobie prostych reakcji, to inteligencja ta może zorganizować zbiór lub łańcuch prostych reakcji w taki sposób, aby umożliwić jednostce najbardziej adekwatne i harmonijne rozwiązanie danego problemu stworzonego przez środowisko.
Tym, co zdecydowanie przeciwstawia sobie inteligentne postępowanie lub zachowanie oraz odruchowe, instynktowne i zwykłe postępowanie lub zachowanie, reakcję opóźnioną i reakcję bezpośrednią, jest udział przyszłych reakcji w określeniu obecnego postępowania w jakiejkolwiek danej środowiskowej sytuacji i ich działanie za pośrednictwem ośrodkowego układu nerwowego jako części czynników lub warunków określających obecne postępowanie. Obecne zachowanie organizmu jest zawsze w pewnym sensie pochodną przeszłości i nigdy nie można go było dokładnie z góry przewidzieć na podstawie nawet dokładnej wiedzy o przeszłości i o warunkach istniejących w przeszłości, mających związek z jego zaistnieniem. A w przypadku ograniczonego zachowania regulowanego przez inteligencję, element spontaniczności ma specjalnie duże znaczenie ze względu na wpływ, jaki na to zachowanie wywierają obecnie jego przyszłe wyniki lub konsekwencje. Nasze wyobrażenia o przyszłym postępowaniu to nasze tendencje do działania kilkoma odmiennymi sposobami w danej sytuacji środowiskowej. Te tendencje lub postawy mogą się przejawić lub mogą być pośrednio wywołane w strukturze ośrodkowego układu nerwowego, wyprzedzając rzeczywistą odpowiedź na reakcję na tę sytuację i w ten sposób mogą stać się czynnikami determinującymi regulację lub selekcję tej reakcji. Idee jako coś odrębnego od działania lub jako coś, co nie zdołało się ukazać w rzeczywistym zachowaniu, są po prostu tym, czego nie robimy. Są to możliwości rzeczywistych reakcji, które wypróbowujemy pośrednio w ośrodkowym układzie nerwowym, i które następnie odrzucamy na korzyść tych, zgodnie z którymi faktycznie działamy lub których dokonujemy. Proces inteligentnego postępowania jest w istocie procesem wyboru spośród różnych możliwości, a inteligencja jest w znacznej mierze sprawą wybiórczości.
Opóźniona reakcja jest do inteligentnego postępowania konieczna. Dokonywanie przez jednostkę organizacji, pośredniego sprawdzania i ostatecznej selekcji jej jawnych odpowiedzi czy reakcji na sytuacje społeczne, wobec których staje i które stwarzają jej problemy w zakresie przystosowania, byłyby niemożliwe, gdyby te rzeczywiste odpowiedzi lub reakcje nie mogły być odroczone, dopóki te procesy nie zostaną zakończone. To znaczy, proces myślenia byłby niemożliwy, gdyby ta czy inna rzeczywista reakcja na dany bodziec środowiskowy musiała być bezpośrednia. Świadome lub inteligentne regulowanie zachowania jest możliwe tylko przy istnieniu odroczonej reakcji, dlatego, że inteligencja określa zachowanie za pośrednictwem tego procesu selektywnej, cząstkowej reakcji, która jest selektywna tylko dlatego, że jest odroczona. Ten właśnie proces tworzy inteligencję.
Ośrodkowy układ nerwowy dostarcza nie tylko fizjologicznego mechanizmu koniecznego dla tego procesu, ale także koniecznego warunku, odroczonej reakcji, który jest założony przez ten proces. Inteligencja jest w istocie zdolnością do rozwiązywania, na podstawie przyszłych doświadczeń, problemów obecnego zachowania w kategoriach jego możliwych przyszłych konsekwencji. Jest więc zdolnością do rozwiązywania problemów obecnego zachowania w świetle, lub w odniesieniu do zarówno przeszłości jak i przyszłości. Inteligencja zawiera zarówno pamięć jak i przewidywanie. A proces działania inteligencji polega na odraczaniu, organizowania i dobieraniu odpowiedzi czy reakcji na bodźce, których dostarcza dana sytuacja środowiskowa. Proces ten umożliwia mechanizm ośrodkowego układu nerwowego, gdyż pozwala on przyjąć jednostce postawę kogoś innego do niej samej i w ten sposób stać się dla siebie samej przedmiotem. Jest to najbardziej efektywny sposób przystosowania się do środowiska społecznego, a naprawdę do środowiska w ogóle, jakim dysponuje jednostka. Jakakolwiek postawa reprezentuje początek albo potencjalne zapoczątkowanie jakiegoś złożonego działania, społecznego działania, w który wspólnie z innymi jednostkami jest zaangażowana jednostka przyjmująca daną postawę. Tradycyjnym założeniem było, że rozmyślnym elementem zachowania musi być ostatecznie jakaś idea, świadomy motyw a w związku z tym musi ono zakładać istnienie umysłu lub od niego zależeć. Badanie ośrodkowego układu nerwowego wykazuje jednak występowanie w formie postaw fizjologicznych różnych możliwych zakończeń danej czynności z góry w stosunku do jej rzeczywistego zakończenia. Wykazuje ono, że w ten sposób na pierwsze fazy danego działania wywierają wpływ czy oddziałują późniejsze fazy. Rozmyślny element zachowania ma więc siedlisko fizjologiczne, behawiorystyczną podstawę i nie jest zasadniczo ani koniecznie świadomy, ani psychiczny.
Socjologia behawiorystyczna zajmując się inteligencją ludzką, musi badać sytuację, w której jednostka zna znaczenie tego, co się do niej mówi. Jeżeli dana jednostka stosuje gest wokalny podobny do tego, który słyszy, i jeżeli powtarza go do siebie, wstawiając się w miejscu osoby, która do niej mówi, to rozumie ona znaczenie tego, co słyszy, dysponuje pojęciem, znaczenie stało się jej własnością. Wydaje się, że ten rodzaj sytuacji leży u podstaw umysłu jako takiego. Proces społeczny, w którym jednostka wywiera wpływ na inne jednostki, staje się integralną częścią doświadczenia jednostek podlegających temu wpływowi. Jednostka przyjmuje tę postawę nie dlatego, by ją po prostu powtórzyć, ale by zintegrować się z odbywającą się złożoną reakcją społeczną. Dla uzyskania adekwatnego ujęcia behawiorystycznego trzeba określić ten proces w kategoriach zachowania, a nie sprowadzić go po prostu do odruchu warunkowego. Znamienną cechą ludzkiej inteligencji jest zdolność do zauważania, że „coś” jest wskazówką „czegoś” i do osiągnięcia pewnego rodzaju gestu wokalnego lub innego, który może być użyty do wskazania tego następstwa innym i samemu sobie tak, by umożliwić w ten sposób regulowanie postępowania w powiązaniu z tym gestem.
Do zawodów, w których osoba o wysokiej inteligencji refleksyjnej może się sprawdzać należą: COACH, mediator, nauczyciel, filozof, teolog, pisarz czy terapeuta.
Osoby z rozbudowaną tego typu inteligencją często piszą pamiętniki, dzienniki lub współcześnie blogi internetowe chcąc podzielić się z innymi swoją wiedzą i doświadczeniem.
Bibliografia
Gardner H. (2002) Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Gardner H. (2006) Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Laurum.
Guilford J. P. (1978), Natura inteligencji człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mead G.H. (1975) Umysł, osobowość i społeczeństwo, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kod QR do tego wpisu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz