Różne perspektywy coachingu

Przygotowując sie do napisania mojej pracy magisterskiej i mając przy tym bardzo surową Promotorkę (za co jestem bardzo wdzięczny i dziękuję przy tym Pani Doktor za cierpliwość i wyrozumiałość), przeczytałem naprawdę wiele różnych pozycji, głównie książkowych na temat coachingu, socjologii, filozofii oraz psychologii. Byli to różni autorzy, zarówno polscy jak i zagraniczni. Starałem się wybierać te materiały, które według mnie i nie tylko (przeprowadziłem m.in. sondaż na ten temat wśród aktywnych coachów) byłyby najbardziej wartościowe i wprowadzające jakiegoś „ducha” do coachingu. Im bardziej zagłębiałem się w taką literaturę, tym częściej zaczynałem mieć pewne wątpliwości natury moralnej czy etycznej co do intencji niektórych autorów. Być może wielu z nich, nie miało złych zamiarów, być może był to tylko pijar, który miał zachęcić ludzi to korzystania z usług konkretnych coachów, być może było to wzorowanie sie na aktualnych trendach, które wskazują, że ludzie czytają krzykliwymi tytułami i im bardziej jest taka pozycja awangardowa, „nowoczesna”, wskazująca, że wszystko szybko, łatwo i przyjemnie można osiągnąć, to będzie ona popularna i w większej ilości sprzedawana. Osoba taka, będzie zapraszana na różnego rodzaju konferencje, zjazdy, będzie zatrudniana przez bogate firmy jako „gadżet”, którym wypada się pochwalić w odpowiednim towarzystwie itd. Wierzę jednak, że takie niskie pobudki to wyjątki, a nie reguła, a moje wątpliwości wynikają z troski o jak najbardziej moralny i etyczny stosunek do innych ludzi, w szczególności do tych, którzy szukają dla siebie pomocy przy rozwiązaniu jakiegoś problemu.

We wpisie tym zrobię głównie przegląd literatury do samodzielnego przemyślenia i wyciągnięcia wniosków przez czytelników mojego blogu, dotyczący: uniwersalnych wartości oraz etycznego postępowania przy reklamowaniu usług coachingowych. Cytując poszczególne pozycje chciałbym pokazać jak autorzy potrafią różnie rozumieć coaching.

Sięgając do literatury dotyczącej historii coachingu:

"Coaching to jeden z najszybciej rozwijających się zawodów. Wyłonił się w latach 60. XX wieku ze sportu, w latach 70. i 80. przeszedł do świata biznesu, w kolejnej dekadzie uległ wielkiemu zróżnicowaniu i upowszechnieniu, a obecnie uznaje się go za szanowaną i powszechnie stosowaną metodę rozwoju osobistego" (Passmore 2012: 33).

"Coaching ma wiele postaci i kształtów i dotyczy licznych przejawów ludzkiej działalności. Spotykamy się z trenerami sportowymi, muzycznymi, specjalistami od związków, od głosu, instruktorami pisania i trenerami zarządzania czasem - a to tylko niewielki ułamek wszystkich możliwości" (Starr 2011: 11).

W Polsce, coach jako zawód posiada swój kod - 235920 w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.

	Nazwa:	Trener osobisty (coach, mentor, tutor)
	Kod:	235920
	Synteza:	Pomaga klientowi dokonywać zmiany w rozwoju osobistym i zawodowym oraz realizacji wyznaczonych celów; wspiera proces zmiany we wszystkich obszarach życia; odkrywa niewykorzystany potencjał człowieka w sesjach indywidualnych i zbiorowych; wzbudza motywację do działania; wspólnie z klientem znajduje skuteczne rozwiązania.
	Zadania zawodowe:	-nawiązanie kontaktu z potencjalnym klientem, zawarcie umowy na przeprowadzanie sesji coachingowych, uświadamianie klientowi, czym jest coaching, jak będą przebiegać sesje; -zidentyfikowanie obszaru i rodzaju przyczyny zgłoszenia się klienta na sesję coachingową (np. rozwiązywanie problemów rodzinnych, dokonywanie osiągnięć sportowych i zawodowych itp.); -zaproponowanie klientowi ogólnej strategii i struktury pracy w procesie coachingu w zależności od jego celu i obszaru życia: np. tworzenia trwałych związków, przeprowadzanie w życiu ważnych zmian (ślub, rozwód, zmiana pracy), zaplanowanie na nowo kariery w przypadku utraty pracy itp.; -przeprowadzanie indywidualnych sesji, w trakcie których następuje precyzyjne wyznaczanie nowych bądź zmodyfikowanych celów; -stosowanie różnych technik coachingowych np. techniki pięciu pytań, techniki racjonalnej terapii zachowań itp.; -ukierunkowywanie klienta na realizację wyznaczonych celów oraz wspieranie go w identyfikowaniu i eliminowaniu przeszkód, w dostrzeganiu i wykorzystaniu możliwości przy ich realizacji; -odkrywanie przez klienta błędów i niepowodzeń w różnych sferach życia: w wychowaniu dzieci, relacjach małżeńskich, uprawianiu sportu, relacjach międzyludzkich, zespole pracowniczym lub organizacji za pomocą odpowiednio zadawanych pytań i uważnego słuchania; -skłanianie klienta do optymalnego i świadomego wykorzystania swoich umiejętności i zasobów wewnętrznych oraz kreatywnego rozwiązywania istniejących problemów; -wzbudzanie u klienta motywacji i zaangażowania do realizacji wyznaczonych celów oraz wspieranie go w podejmowaniu kluczowych decyzji i w trudnych sytuacjach; -wspólnie z klientem poszukiwanie skutecznych rozwiązań; -prowadzenie szkoleń i warsztatów dla pracowników i menedżerów poświęconych np. skutecznemu kierowaniu zespołem, poprawie komunikacji interpersonalnej, jakości codziennej pracy itp.; -przestrzeganie standardów etycznych; -promowanie i popularyzowanie idei coachingu: publikowanie swoich dokonań, udział w konferencjach, seminariach i wykładach; -stałe doskonalenie umiejętności coachingowych.
	Dodatkowe zadania zawodowe:	-prowadzenie działalności dydaktycznej w uczelniach realizujących problematykę zarządzania zasobami ludzkimi; -prowadzenie badań naukowych nad skutecznymi technikami realizowania coachingu.
Źródło: opracowanie własne na podstawie www.psz.praca.gov.pl.

Różne definicje coachingu:

W literaturze dotyczącej tej tematyki możemy spotkać się z różnymi określeniami pojęcia "coaching". Zależne są one od podejścia poszczególnych autorów oraz ich doświadczeń zawodowych. Nie ma jednej definicji,  którą wszyscy mogli by się posługiwać.

"[...] europejska organizacja, którą reprezentuje EMCC [...], przez wiele lat odrzucała pomysł poszukiwania jednoznacznej definicji coachingu, [...] jako mało efektywny. Przyjęto, iż poszukiwanie jednoznacznej definicji jest mało realistyczne przy tak znacznej liczbie modeli, metod i dróg prowadzących do coachingu na rzecz podejścia kompetencyjnego, w którym zamiast gotowej formuły lub definicji opisuje się umiejętności, zachowania i wartości, jakimi powinien wykazywać się profesjonalny coach" (Bennewicz 2011: 29).

Definicja coachingu, którą przedstawiła Sidor-Rządkowska (2012: 13) zadając pytanie: Czym jest coaching? Powołuje się ona na analogie w trudności określenia tego terminu do św. Augustyna: "Czymże więc jest czas? Jeśli nikt mnie o to nie pyta, wiem. Jeśli pytającemu usiłuję wytłumaczyć, nie wiem" (Kubiak 2009. Św. Augustyn Wyznania. Wydawnictwo Znak, Kraków: 349, księga XI, wers 14). W dalszej części swojego dzieła (2012) Sidor-Rządkowska napisała, że "Jeżeli chodzi o cel procesu coachingowego, to można go najkrócej określić jako rozwój potencjału jednostek i zespołów. [...] Istotą coachingu jest rozmowa, a osią tej rozmowy są wnikliwe, właściwie zadawane pytania. [...] coacha określa się mianem "człowieka który pyta" (2012: 16).

"Coach pracuje z klientami, aby dzięki ukierunkowanemu szkoleniu szybko, znacząco i trwale poprawili swoją efektywność w życiu osobistym i zawodowym. Jedynym celem coacha jest praca nad tym, aby klient rozwijał cały swój potencjał - tak, jak go sam zdefiniuje" (Rogers 2010: 14).

"Pomoc danej osobie we wzmacnianiu i udoskonalaniu działania poprzez refleksję nad tym, jak stosuje konkretną umiejętność i/lub wiedzę" (Thorpe, Clifford 2013: 12).

"Coaching to zorientowanie na proces, interaktywne i poufne doradztwo oraz asysta w zawodowych sytuacjach dotyczących rozwoju, zmian, rozwiązywania problemów lub podejmowania decyzji" (Kreyenberg 2010: 10).

"[...] wspiera cię ktoś, komu zależy na twoim sukcesie w równym stopniu, co tobie; ktoś, kto będzie zadawał ważne pytania, aby zachęcić cię do wykorzystania własnego potencjału i odkrycia rozwiązań, o których nie miałeś pojęcia, że je znasz; ktoś, kto sprawi, że poszerzysz swoje horyzonty i zaczniesz dostrzegać wszystko z różnych perspektyw i punktów widzenia. Na tym właśnie polega coaching [...] jest niezwykle skutecznym sposobem pomagania ludziom w ich rozwoju [...]" (Neale, Spencer-Arnell, Wilson 2010: 49).

Pomimo różnych określeń, autorzy podkreślają, że coaching generalnie ma służyć rozwojowi człowieka - „Wszyscy możemy się rozwijać. Potrafimy się zmieniać tylko wtedy, gdy tego chcemy i jesteśmy na to gotowi. Przekonania innych osób co do naszych możliwości mogą wpływać na nasz sukces. Nasze przekonania co do naszych własnych możliwości są bezpośrednio związane z osiąganym sukcesem" (Thorpe, Clifford 2013: 19). Rozwój dotyczy zarówno osoby coachowanej jak i samego coacha. "Aby pomóc innym w rozwoju, samemu stale trzeba się rozwijać” (Thorpe, Clifford 2013: 19).

Spośród wielu pozycji z literatury, według mnie najbardziej trafnym z punktu widzenia coachingu objaśnieniem rozwoju jest: "Rozwój określa się jako: Nieprzerwany proces wzrostu i uczenia się; dzięki niemu stajemy się kimś więcej, niż jesteśmy obecnie [...] polega na zdobywaniu wiedzy; umiejętności i zachowań albo na modyfikowaniu tych, którymi się dysponuje (tzn. na uczeniu się). Rozwój więc to zmiana" (Thorpe, Clifford 2013: 17). W procesie coachingowym uczy, rozwija i zmienia się nie tylko osoba coachowana, ale również coach.

Tak jak już pisałem we wcześniejszych moich wpisach, coach nie jest najwyższym „guru”, osobą wszystkowiedzącą, nieomylną, nie jest też terapeutą - „Terapia nastawiona na usuwanie zaburzeń myślenia. Uczy rozpoznawania dysfunkcjonalnego sposobu myślenia i jego eliminowania" (Strelau 2005, Psychologia podręcznik akademicki, tom 3: 770) - pouczającym czy moralistą i nie może w takich rolach występować. Nie chodzi o to, aby coach wpajał klientowi swoje poglądy, ideologie czy w jakikolwiek sposób manipulował nim, ale aby w kontaktach z klientem pamiętał o uniwersalnych wartościach, nie był hipokrytą i nie robił niczego co mogło by zaszkodzić klientowi. Zadaniem coacha jest zadawanie pytań pobudzających klienta do refleksji nad sobą, swoimi zasobami i skłaniających do samodzielnego podejmowania działania. Końcową decyzję jednak zawsze powinien podejmować klient na własną odpowiedzialność i w zgodzie ze swoim sumieniem.

Etyka zawodowa - [„zespół zasad i norm określających, jak, z moralnego punktu widzenia, powinni się zachowywać przedstawiciele danego zawodu” (Jedynak S. (red), Mały słownik etyczny, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994: 67)] - coacha powinna wywodzić się z jego szeroko pojętej moralności, wyznawanych wartości, pozytywnego nastawienia do życia, tradycji społeczno-kulturowych oraz umiejętności komunikowania się z klientem, który przychodzi do niego po pomoc w rozwiązywaniu swoich problemów, ufając, że taką pomoc otrzyma. Coach na pierwszym miejscu powinien myśleć o człowieku, jako o podmiocie będącym na jakimś "życiowym zakręcie", a nie o tym w jaki sposób korzystając z czyjejś słabości przy okazji zarobić jak najwięcej pieniędzy. Żadne kodeksy etyczne, słusznie zresztą wprowadzane jako pewnego rodzaju „hamulec bezpieczeństwa”, przez różne organizacje zrzeszające ludzi zawodowo zajmujących się coachingiem, nie zastąpią moralności, etyki, uczciwości w stosunku do drugiego człowieka oraz wartości własnych coacha.

"Dlaczego etyka w coachingu jest ważna? [...] a) przestrzeganie zasad etycznych stanowi istotę i podstawę dobrego coachingu, oraz b) ludzie profesjonalnie zajmujący się coachingiem muszą utrzymywać najwyższe standardy związane z odpowiedzialnością, aby chronić interesy klienta. [...] Musimy [...] umieścić etykę [...] zarówno ponad szkoleniem, jak i zawodową akredytacją. Dlaczego? Dlatego, że nie jest istotne, jak dobrze ktoś jest wyszkolony lub jakie zajmuje miejsce w rankingu - jeśli nie przestrzega zasad moralnych, może krzywdzić swojego klienta. Jeżeli jednak zachowuje się etycznie i zgodnie z przymiotami swojego ducha, nadrobi tym braki w szkoleniu i/lub uzyskiwaniu certyfikatów, których jeszcze nie ma" (Passmore 2012: 271).

Przykładami myślenia o etyce w coachingu mogą być: "[...] kłamanie na temat swoich doświadczeń coachingowych jest moralnie nie w porządku z uwagi na szkody, jakie wyrządza trenerowi, klientowi oraz całej metodzie, której skutki zależą od szczerych relacji. [...] naruszenie dyskrecji w kontaktach z klientem jest moralnie nie w porządku, gdyż nie możemy uczynić z niej uniwersalnego prawa, pozwalającego każdemu świadomie łamać reguły poufności. [...] czyn lub zasada uznawane są za dobre lub złe zgodnie z intuicją danego człowieka. Owa intuicja określana jest niekiedy "sumieniem". Każdy coach posiadający sumienie wie, że niewłaściwe jest obiecać klientowi coś, czego nie może mu się zapewnić. [...] etyka powinna rozwijać w człowieku pewne cechy charakteru czy też cnoty, aby postępował on moralnie, dlatego, że jest kimś prawym. Słynnym zwolennikiem tego poglądu był Arystoteles, który uważał, że etyka wypływająca z prawości charakteru to sposób na osiągnięcie prawdziwego szczęścia" (Passmore 2012: 274-275).

"Wartości są niczym wewnętrzny kompas - kiedy zwracasz na nie uwagę, wskazują ci kierunek, w którym powinieneś kroczyć przez życie. [...] wartości nie są: wymierne; nie stanowią fizycznych obiektów (pieniądze nie są wartością, jednak wartością jest to, co niosą ze sobą dla konkretnych osób, np. bezpieczeństwo, niezależność, sukces); potrzebami (niezbędnymi elementami życia [...]; etyką (ustalonymi kodami zachowań); moralnością (złem i dobrem); osądami (wynikającymi z naszych przekonań ocenami ludzi, życia i sytuacji); nastawieniami ani przekonaniami, [...]" (Neale 2010: 143).

"Uczciwość, oznacza spójność między tym, co naszym zdaniem jest prawdziwe, słuszne, niesłuszne, dobre i złe, a tym, co faktycznie robimy. [...]. Uczciwość to podział na czerń i biel - zgodnie z bardzo prostą zasadą. [...] Uczciwość wymaga od nas konsekwencji w codziennym postępowaniu. Dla większości z nas działanie zgodne z naszym sumieniem to całe życie nauki. [...] Uczciwość wymaga od nas dotrzymywania słowa. To, co mówimy jako trenerzy, musi być zgodne z tym, co robimy. [...] Prosta spójność między słowami a czynami jest w relacji coachingowej niezwykle ważna" (Starr 2011: 68).

"Wartości są blisko związane z przekonaniami. [...] Przekonania i wartości formułują razem odpowiedź na pytanie "Dlaczego?". [...] Przekonania są strukturami poznawczymi, które łączą wartości z innymi aspektami naszych doświadczeń. Przekonania są w istocie osądami i ocenami na temat nas samych, innych oraz otaczającego nas świata. [...], aby głębsze struktury, takie jak wartości (które są bardziej abstrakcyjne i subiektywne), dotarły do materialnego otoczenia w formie konkretnych zachowań, muszą być połączone z bardziej szczegółowymi procesami poznawczymi oraz umiejętnościami za pomocą przekonań. Przekonania są odpowiedziami na pytania: "Jak konkretnie zdefiniujesz cechę czy właściwość, którą sobie cenisz? Jakie czynniki tworzą tę cechę? Jakie konsekwencje czy rezultaty wynikają z tej wartości? W jaki sposób dokładnie rozpoznajesz, czy dane zachowanie lub doświadczenie odpowiada konkretnej wartości?" [...] Przekonania mają takie samo znaczenie w określaniu sposobu, postępowania ludzi, jak wartości" (Dilts 2006: 149-151).

Nie można mówić o etyce czy moralności coacha, który wykorzystując słabe strony klienta, traktuje go jak przedmiot i próbuje tak nim manipulować aby osiągnąć z tego dla siebie jak najwięcej korzyści, nie bacząc na szkody jakie jednocześnie czyni klientowi który mu zaufał. Człowiek, a tym bardziej coach przede wszystkim, nie może mieć podwójnych standardów moralnych, „(…) być człowiekiem moralnym implikuje przestrzeganie standardów moralnych niezależnie od pory dnia i miejsca gdzie człowiek się znajduje. Kant powiedziałby, że role, które się pełni, same w sobie z moralnego punktu widzenia nie mają znaczenia. Istotne jest uniwersalne prawo moralne, które obowiązuje ponad skłonnościami psychologicznymi, jak i oczekiwaniami wynikającymi z ról czy stanowisk społecznych” (Żylicz 2010: 83).

Istotą prawa moralnego jest imperatyw kategoryczny. Odnosi się on do bezwzględnego nakazu: „Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem” (Kant 1981: 50).

„Nakazom prawdziwie moralnym zobowiązani jesteśmy bezwzględnie się podporządkować niezależnie od naszych potrzeb, skłonności, korzyści czy wreszcie trudnych konsekwencji, jakie mogą nas spotkać z powodu jego wypełnienia. Nie mogę na przykład fałszywie przyrzekać, że oddam pieniądze wiedząc, że tak nie zrobię, nawet gdybym był w wielkiej materialnej potrzebie. Nie można bowiem sformułować ogólnie obowiązującej zasady która pozwalała by kłamać, gdy jest się w trudnej sytuacji. (…) Kant (2004) pisał z mocą wiary w najwyższą wagę moralności: dwie rzeczy napełniają umysł coraz to nowym i wzmacniającym się podziwem i czcią, im częściej się nad nimi zastanawiamy: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie.” (Żylicz 2010: 84).

Istnieje wiele różnych światopoglądów czy sposobów myślenia o moralności, "[...] przez światopogląd rozumie się najczęściej zespół przekonań i twierdzeń składający się na spójny - przynajmniej w oczach jego wyznawców - i całościowy obraz rzeczywistości oraz związanych z nim ocen i norm. Owe normy i postawy ukierunkowują postępowanie podmiotu względem siebie i otoczenia. W każdym światopoglądzie można wyróżnić trzy warstwy: 1) opisową - zbiór twierdzeń opisujących rzeczywistość społeczną i kulturalną, 2) wartościującą - zespół ocen wywodzących się z określonego systemu wartości, 3) normatywną - zbiór zasad, reguł, dyrektyw, norm, które nakazują określone postępowanie lub go zakazują. Są one konsekwencją posiadanego obrazu świata i uznawanego systemu wartości" (Żylicz 2010: 56).

"Wartości stanowią nieodzowny element coachingu. [...] Jako coach musisz darzyć siebie szacunkiem; w przeciwnym razie możesz nie być w stanie zapewnić, że postępujesz zgodnie z własnymi wartościami. [...] Kiedy znasz swoje wartości, możesz działać w sposób poinformowany, być świadomym tego, co jest dla ciebie dobre i prowadzić sesje według własnych wartości. Powinieneś również zastanowić się nad sytuacjami, w których nie powinieneś prowadzić sesji [...] kiedy odczuwasz, że jest to sprzeczne z twoimi wartościami" (Neale 2010: 152).

 „Psychologiczny sens wartości jest stosowany w odniesieniu do wielu zachowań człowieka, np. pragnień, potrzeb, sympatii, awersji, przyjemności, ocen, upodobania, miłości, norm czy preferencji. Psychologia, koncentruje uwagę na indywidualnym człowieku, wartość łączy głównie z jego wewnętrznym stanem, doświadczeniem czy przeżyciem” (Kowalczyk 2006: 130).

 „Wartością jest taki byt, który przez swoje właściwości obiektywno-jakościowe jest rozpoznawany przez człowieka, a następnie przez niego upragniony i często także finalnie realizowany; wartość odpowiada zawsze potrzebom człowieka jako psychofizycznej osoby. Mówiąc o potrzebach człowieka, mamy na uwadze nie tylko potrzeby biologiczno-życiowe, ale także i przede wszystkim potrzeby psychiczno-duchowe (np. moralne, ideowe, religijne)” (Kowalczyk (1996). Filozofia kultury, KUL: s. 56-57).

"[...] wspiera cię ktoś, komu zależy na twoim sukcesie w równym stopniu, co tobie; ktoś, kto będzie zadawał ważne pytania, aby zachęcić cię do wykorzystania własnego potencjału i odkrycia rozwiązań, o których nie miałeś pojęcia, że je znasz; ktoś, kto sprawi, że poszerzysz swoje horyzonty i zaczniesz dostrzegać wszystko z różnych perspektyw i punktów widzenia. Na tym właśnie polega coaching [...] jest niezwykle skutecznym sposobem pomagania ludziom w ich rozwoju [...]" (Neale, Spencer-Arnell, Wilson 2010: 49).

Coaching to relacja pomiędzy coachem i klientem - "Silna relacja może być budowana na poziomie wspólnych wartości. [...] Jeśli twoją prawdziwą intencją jest budowanie silnego porozumienia, by połączyć się z drugą osobą, odniesiesz sukces. Jednak jeśli twoją intencją jest wejście do świata drugiej osoby w celu, który nie leży w jej najlepszym interesie (takim, jak np. zarabianie na niej pieniędzy, gdy nie oferujesz  równocześnie żadnych wartości w zamian), klient odczuje to na głębszym poziomie i zrazisz go do siebie. [...] Nawet, jeśli zostanie nawiązane porozumienie i motywy te pozostaną w ukryciu, relacji będzie brakowało równowagi, szczerości, uczciwości i prawdziwego połączenia, a to może prowadzić do innych, gorszych rezultatów" (Atkinson, Chois 2010: 27).

Trzcińska, O duchowości inaczej - "[...] wśród coachów, niekoniecznie reprezentujących tradycyjny światopogląd, znajdujemy głosy sprzeciwu wobec możliwości jego duchowego zastosowania. Celem coachingu jest wszak osiąganie sukcesu, poszukiwanie wygranej i mierzony określonymi krokami awans. Tymczasem doświadczanie duchowości często bierze się z poczucia egzystencjalnego dyskomfortu, z poczucia pustki [...]. Duchowość i coaching stają się wówczas obszarami, które mogą się wprawdzie spotkać, jednakże ich wzajemne odniesienia są na tyle rzadkie i niespecyficzne, a nawet sprzeczne, że nie sposób połączyć tych aktywności w całość. W związku z tym dają się wyróżnić dwie zdecydowanie rysujące się grupy - tych, którzy w ogóle nie interesują się tą problematyką i wykorzystują coaching jedynie jako narzędzie użyteczne w usprawnianiu komunikacji i organizacji pracy, oraz tych, dla których problem duchowości stanowi jeden z podstawowych warunków zmiany, chociaż nie zawsze jest tak wprost nazywany” (Trzcińska 2013: 35-36). „Coaching nie może mówić, że ma jedynie słuszną receptę na czyjeś życie, bo jest to język sekt religijnych, coaching jest indywidualistyczny, człowiek indywidualny może zdziałać wiele i dla własnego życia i dla swojej społeczności” ((Trzcińska 2013: 95).

"Coach, by być skutecznym, musi mieć stabilny system wartości. To znaczy - mogą się one zmieniać, ale warto wiedzieć, w jakim kierunku ewoluują. [...] kilka wartości, które, jak się wydaje, dla pracy coachingowej mają szczególne znaczenie i leżą u podłoża metod tego procesu. Założenia coachingu mówią, że: potencjał człowieka nigdy nie jest w pełni wykorzystany, warunkiem ujawnienia się potencjału jest relacja oparta na zaufaniu i szacunku, postawa coacha i umiejętności komunikacji są narzędziami służącymi ujawnianiu się potencjału człowieka. [...] człowiek nieustająco dąży do rozwoju. On sam wie lub odkrywa, na czym jego rozwój polega. [...] wciąż, mimo upływu lat, może widzieć dla siebie nowe szczyty do zdobycia, jest niesłychanie krzepiący. [...] człowiek ten wie, czuje, że ów cel uruchamia jego siły, energię, twórczość. Mając doświadczenie sukcesu, o którym marzył, wierzy, że następne też są możliwe, a jego potencjał okazuje się niezmierzony i realny. Do relacji coach - klient ten fakt wnosi istotny element: wartość, jaką jest bezapelacyjna wiara coacha w sukces klienta. Ludzie często właśnie dlatego dokonują takich przełomów w swoim życiu, że wreszcie ktoś - właśnie coach - uwierzył w ich potencjał i mogli poczuć oparcie w swoich dążeniach. [...] Z wiarą tą wiąże się zaufanie i szacunek. Zaufanie coacha do klienta oznacza, że ma on przekonanie, iż klient najlepiej wie, co robi i dlaczego robi to właśnie tak. A szacunek oznacza zarówno zgodę, jak też uznanie dla wartości oraz sposobów działania klienta. [...] od coacha oczekuje się, by swoim sposobem komunikowania się wyzwalał w kliencie potencjał. [...] wartością, która sprzyja odwadze w sięganiu przez klienta po sukces, jest otwartość. [...] Jest ona niezbędna, gdyż klient zdecydowany na zmianę, by osiągnąć sukces, na pewno będzie musiał "przekroczyć siebie", wyjść poza stosowane dotąd działania" (Sidor-Rządkowska 2009: 109-111).

Pięć głównych zasad moralnych, którymi coach powinien się kierować w swojej pracy.

(1) "Zasada nadrzędności dobra klienta [...] Wszystkie znane sobie techniki, narzędzia i procedury Coach stosuje z rozmysłem i ostrożnością, dbałością o dobro Klienta i z poszanowaniem jego godności. [...] najważniejsze jest dobro klienta";

(2) "Szacunek dla autonomii klienta [...] człowiek może czynić z własnym życiem to, co chce, ale pod warunkiem, że nie wchodzi to w kolizję z zachowaniami czy dążeniami innych ludzi. Poszanowanie autonomii klienta zawiera (...) jego prawo do własnych, niezależnych decyzji, własnych błędów, własnego systemu wartości itp. [...] współodpowiedzialność klienta za przebieg całej relacji";

(3) "Dotrzymywanie zobowiązań [...] oznacza, że realizowana ma być usługa coachingowa, a nie działania o innym charakterze";

(4) "Prawdomówność i uczciwość [...] Prawdomówność stanowi wyraz szacunku należnego innym ludziom. [...] Praca coacha opiera się na dostarczaniu klientowi rzetelnych informacji zwrotnych. [...] Uczciwość [...]. Za Małym słownikiem etycznym (1994, s. 234), jest to zachowanie uznanych norm moralnych, rzetelność w ich spełnianiu, prawość";

(5) "Obowiązek zachowania tajemnicy; Podstawą relacji coach-klient jest zaufanie; [...]. Na straży zaufania stoi obowiązek zachowania przez coacha tajemnicy zawodowej. Klient pracujący nad osiągnięciem swojego celu powierza coachowi wiele problemów, często bardzo osobistych. Musi mieć pewność, że coach zachowa je wyłącznie do swojej wiadomości. [...] tajemnica zawodowa obejmuje to wszystko, o czym coach dowiedział się w związku z pełnieniem swojej funkcji" (Sidor-Rządkowska 2012: 53-64).

"Wartością dla człowieka jest i staje się to, do czego człowiek zmierza zgodnie ze swoją ludzką, ciągle aktualizującą się pierwotną naturą. Co jest dla niego warte i cenne, co poznaje jako obiektywnie ważne i znaczące, do czego człowiek jako podmiot osobowy odnosi się, co poznawczo odkrywa, emocjonalnie i uczuciowo przeżywa. Co uważa za godne własnego życia, co daje mu satysfakcję i czyni jego egzystencję pełną sensu i znaczenia. Co człowieka rozwija i stanowi o jego zdrowiu bio-psycho-duchowym. Co tworzy jego indywidualne i społeczne "być i stawać sie". Jest tym, bez czego życie traci sens i znaczenie" (Popielski 2008: 12).

"[...] przykładem cechy osobowości, którą tradycyjnie traktowaną jako niekorzystną [...], jest tzw. materializm, czyli nastawienie na zdobywanie dóbr i pieniędzy. [...] wzrost materialnego dobrobytu nie poprawia znacząco odczuwanej jakości życia [...]. Zaabsorbowanie ludzi zdobywaniem i wydawaniem pieniędzy traktowano więc jako jedną z nieprawidłowych form funkcjonowania" (Trzebińska 2008: 208).

"W wymiarze społecznym anomia - obiektywny brak jasności, jakie wartości kierunkowe i jakie normy w życiu obowiązują (i jakie w związku z tym działanie ma sens) - prowadzi do poczucia chaosu i do chaosu jako takiego. Nie tylko powstaje wrażenie, że społeczeństwo nie ma stałych norm i dryfuje, lecz dla jego sprawnego funkcjonowania potrzebne są normy nowe. Powstałe ad hoc, ze względu na własny interes aktora społecznego i społecznie nieuzasadnione prowadzą do widocznego w zachowaniach ludzi normatywnego luzu, który - wcześniej czy później - odbiera poczucie bezpieczeństwa społecznych interakcji. Rodzi to nieufność i cynizm, a te owocują korozją społecznych więzi i osłabieniem społecznej kooperacji. System społeczny z powodu paraliżu swojego krwioobiegu popada w atrofię: ludzie nie ufają sobie nawzajem, nie ufają społecznym normom i instytucjom, wycofują się z szerszych społecznych interakcji i przedsięwzięć lub zachowują się cynicznie" (Adamowski, Styka 2009: 74).

"Cynizm - wykorzystywanie innych ludzi dla własnych celów, oraz przekonanie o dysfunkcyjnych konsekwencjach prospołecznej dobroci, do sukcesu dochodzi się bezwzględnością wobec innych, cel uświęca środki, pozbawieni skrupułów manipulanci, przeciwieństwo dobroci, syndromu wartości" (Boski 2010: 307.

Termin coaching jako bardzo obecnie modne i nośne pojęcie, używany jest w różnych kontekstach i wszelkiego rodzaju możliwych odmianach. Często spotkać można szczególnie w massmediach reklamowane zajęcia, które nazywane coachingiem, niewiele mogą mieć z nim wspólnego. Uprawiane są niekiedy, przez osoby przypadkowe i zupełnie do tego nieprzygotowane.

Zajęcia coachingowe określane są bardzo górnolotnie, sugerujące, że po takich odpowiednio opłacanych sesjach, u klienta nastąpią natychmiast poszukiwane zmiany. Dla zobrazowania klimatu w jakim bywa przedstawiany coaching głównie w mediach społecznościowych, wybrałem kilka takich charakterystycznych haseł: "Wszechświat mrugnie do ciebie okiem", "Zobacz siebie w oczach konia", "Zanurz się w coachingu", "4 nogi sukcesu", "Minister mowy zaprasza na spotkanie", "Czy wiesz, że jesteś magnesem?", "Zostań człowiekiem sukcesu", "Kochaj swoje błędy", "tchnij życie w swoje życie", "Aby marzenia mogły się spełniać, zacznij marzyć", "horse coaching", "smakuj rozwój", "Podróż bohatera w biznesie", "Uwolnij ptaka", "Kurs trenera śmiechu", "Szansa na milion z Piotrem ...", "Odkryj swoją wyjątkowość i świetnie zarabiaj", " Doświadcz coachingu i okryj w sobie geniusza".  

Nie kwestionując w żadnym wypadku, uczciwości autorów różnych haseł dotyczących coachingu, przedstawiam również różne, niekiedy bardzo ciekawe podejścia do coachingu, znalezione w pozycjach zwartych. Autorzy nie ustrzegają się w nich mówienia o procesie coachingu, który jest bardzo złożonym, a nie jednorazową pomocą po której klient pomknie "z szybkością rakiety", słowami sugerującymi, że jest to coś wyjątkowego, przyjemnego, łatwego i co ważne dla potencjalnego klienta szybkiego. Mam wrażenie, że w niektórych hasłach jest przerost formy nad treścią. Przedstawiam kilka czasami przeciwstawnych przykładów które podczas studiowania literatury z tego zakresu swoją oryginalnością zwróciły moją uwagę.

"Osoby pracujące pod przewodnictwem dobrego coacha inwestują w siebie i pędzą do celu z szybkością rakiety" (Blanchard, Homan, Coaching poznaj tajniki sukcesu, Helion 2007: 19), versus - "Coaching to nie wyścigi ani zapasy" (Kowalska, Skuteczny coaching, Helion 2011: 52),

"Coach w gruncie rzeczy to taki facet, który siedzi na drzewie i zrzuca jabłka" (Bennewicz, Coaching czyli restauracja osobowości, G+J Gruner + Jahr Polska 2008: 22),

"Dzięki coachingowi zorientowanemu na rozwiązanie odkrywasz możliwości otwarcia bramy blokującej powódź umotywowanego umysłu. [...] Jeśli będziesz ćwiczył intensywnie przez trzy tygodnie, możesz stać się mistrzem otwartych pytań" (Atkinson, Chois, Coaching krok po kroku, New Dawn 2010: 70),

"Życie staje się w chwilach. Właśnie masz przed sobą taką chwilę, taką okazję. [...] W zasadzie warunek jest jeden - trzeba przeczytać tę książkę. [...] Zatem jeśli chcesz skorzystać z tej książki, przygotuj się na jazdę na rollercoasterze, na diabelskim młynie, który skutecznie wprowadza cię w stan komfortu, przygotuj się na skok na bungee, na pierwsze nurkowanie w morzu na rafie koralowej, na skok ze spadochronem. Oczywiście wszystko to dla twojego ciała będzie w dalszym ciągu odbywać się w strefie komfortu. Na kanapie, w łóżku, pod kocem, na fotelu z herbatą pod ręką lub kawą, przy kieliszku wina lub miętusami z kieszeni" (Bennewicz, Coaching czyli przebudzacz neuronów, G+J Gruner + Jahr Polska 2009: 11-15).

"W trakcie lektury wyruszycie w bardzo ważną, ale i pełną prowokacji podróż. [...] Jeśli zaangażujecie się w pełni, z całą pewnością uda się wam: [...] Obudzić wewnętrznego geniusza i uznać własną wielkość i potencjał. [...] bardzo się cieszę, że postanowiliście zainwestować w tę książkę [...] To bez wątpienia najlepsza możliwa inwestycja, i czeka was niesamowita podróż" (Atkinson, Chois, Wewnętrzna dynamika coachingu, New Dawn 2009: 13). W dalszych wersach tej książki autorki powołują się autorytet Miltona Ericksona, założyciela Erickson College International, sieci do której należą profesjonalni coachowie z całego świata. Erickson został nazwany "niezwykłym czarodziejem", co mogłoby sugerować, że coaching to swego rodzaju magia. Na okładce zaś umieszczona jest recenzja Thoma Hartmanna "Marilyn Atkinson to najlepszy trener coachów na świecie. Kupujcie tę książkę [...]" - co to znaczy: najlepszy?, w jakich badaniach to jest udowodnione?, można by zadać jeszcze mnóstwo innych pytań na ten temat.

Podsumowując - z przedstawionych cytatów widać, że coaching jako nowa dyscyplina zaczyna sie dopiero „rozpychać łokciami” i od podstaw kształtować. Na razie jest burzliwa dyskusja głównie w gronie osób zainteresowanych tym tematem. Coachowie zaczynają być skupiani w różnego typu organizacjach, gdzie tworzone są standardy kwalifikacji, kodeksy etyczne, zasady postępowania, narzędzia coachingowe itp., jednym słowem dziedzina ta zaczyna wychodzić „z lasu” i stawać się coraz bardziej profesjonalną. Będę gorąco kibicował, aby coachowie z powołania stawali na wysokości zadania, szczególnie jeżeli chodzi o etykę zawodową, a ludzie przypadkowi byli eliminowani z tego zawodu.

Bibliografia

Adamowski J., Styka J. (red) (2009). Tradycja: wartości i przemiany. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Atkinson M., Chois R.T. (2010), Sztuka i nauka coachingu, krok po kroku, Warszawa: Wydawnictwo New Dawn.

Atkinson M.,, Chois R.T. (2009), Wewnętrzna dynamika coachingu, Warszawa: Wydawnictwo New Dawn.

Bennewicz M. (2011). Coaching i mentoring w praktyce, Warszawa: Gruner + Jahr Polska Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa.

Bennewicz M. (2008). Coaching czyli restauracja osobowości, Warszawa: G+J Gruner + Jahr Polska.

Bennewicz M. (2009). Coaching czyli przebudzacz neuronów, Warszawa: G+J Gruner + Jahr Polska.

Blanchard S., Homan M. (2007). Coaching poznaj tajniki sukcesu, Gliwice: Wydawnictwo Helion.

Boski P. (2010). Kulturowe ramy zachowań społecznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dilts R. (2006). Od przewodnika do inspiratora, coaching przez duże "C", Warszawa: Wydawnictwo PINLP.

Kowalczyk S. (2006). Człowiek w poszukiwaniu wartości. Elementy aksjologii personalistycznej, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Kowalczyk S. (1996). Filozofia kultury, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Kowalska K.H. (2011). Skuteczny coaching, Gliwice: Wydawnictwo Helion.

Kreyenberg J. (2010). Coaching, czyli wspieranie rozwoju pracowników, Warszawa: Wydawnictwo BC Edukacja.

Neale S., Spencer-Arnell L., Wilson L. (2010). Coaching inteligencji emocjonalnej, Warszawa: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.

Passmore J. (red) (2012). Coaching doskonały, przewodnik profesjonalny, Warszawa: Muza SA.

Popielski K. (2008). Psychologia egzystencji; Wartości w życiu, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Rogers J. (2010). Coaching podstawy, umiejętności, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Strelau J. (2005). Psychologia, podręcznik akademicki, t. 3, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Sidor-Rządkowska M. (2012). Profesjonalny Coaching. Zasady i dylematy etyczne w pracy coacha, Warszawa: Oficyna Wydawnicza a Wolters Kluwer business.

Sidor-Rządkowska M. (2009). Coaching, teoria, praktyka, studia przypadków, Kraków: Oficyna a Wolters Kluwer business.

Starr J. (2011). Podręcznik coachingu, Warszawa: Oficyna Wydawnicza a Wolters Kluwer business.

Trzcińska I. (2013). O duchowości inaczej, coaching w perspektywie przemian kultury współczesnej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Trzebińska E. (2008). Psychologia pozytywna, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Spółka z o.o.

Thorpe S., Clifford J. (2013). Podręcznik coachingu, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

Żylicz P.O. (2010). Psychologia moralności, Warszawa: Wydawnictwo SWPS "Academica".

Kod QR do tego wpisu

 

 

 

 

 

 

Ten link przenosi na górę strony